Artigo publicado no apartado de Opinión Experta do Compartir nº 103.
Un pictograma é un imaxe que representa de xeito esquemática unha palabra, concepto, obxecto, símbolo ou figura. Os pictogramas son unha das ferramentas que empregan os sistemas de comunicación aumentativa e alternativa para facilitar a comprensión e a expresión.
É moi común que as persoas con dano cerebral, como moitas das usuarias de Sarela, teñan afasia -afectación na área da linguaxe a nivel de expresión e/ou de comprensión-, ademais de problemas de visión, ou outras diferentes dificultades. Os pictogramas son útiles para estes perfís, e tamén para calquera outra persoa, pois reforzan as mensaxes que se queren transmitir.
O pictograma é, basicamente, un debuxo bidimensional, elaborado a grandes liñas, esquemático, que facilita tanto a visión como a percepción. Algúns son de tipo máis simbólico, e outros resultan máis descriptivos.
Sarela quixo incorporar os pictogramas ao seu centro para facilitar a mobilidade e accesibilidade de todas as persoas que recibe, ben sexan usuarias ou visitantes, e utilizounos para sinalizar cada unha das zonas e espazos de traballo. A asociación valeuse dos pictogramas desenvolvidos polo Portal Aragonés da Comunicación Aumentativa e Alternativa, ARASAAC (http://www.arasaac.org/), que son de libre disposición grazas a unha licenza Creative Commons.
Velaquí algúns exemplos:
-Psicoloxía / Neuropsicoloxía.
Este pictograma mostra dúas das funcións cognitivas básicas: lectoescritura e cálculo, relacionadas a través do pensamento. As engranaxes implican movemento, pois son unha maquinaria en funcionamento. Ese movemento activa as capacidades de ler, escribir e calcular -maniféstase no picto grazas ás frechas-, significando, globalmente, a capacidade de pensar.
A figura humana que está sentada avalía o funcionamento do pensamento; interprétase que o fai por estar manexando un caderno e un lápiz.
-Sala polivalente.
Trátase dun pictograma descriptivo, que resume as diferentes actividades que se poden desenvolver nunha sala de usos múltiples, mostrando obxectos que serven para traballar ou para o lecer (libros, xogos).
Os libros son de varias cores e simulan etiquetas nos lombos para amosar, de xeito simplificado e esquemático, como son eses obxectos, xa que adoitan atoparse agrupados pero seren de distintos tamaños e cores.
-Sala de curas.
Un fondo neutro e múltiples elementos básicos relacionados co ámbito sanitario axudan a interpretar o uso dun despacho como sala de curas. Os elementos son sinxelos e de trazado simple: esparadrapo, tiritas e alcohol. Ademais, incorpórase a cruz vermella como elemento universal que simboliza a atención sanitaria.
-Baño adaptado.
Neste pictograma simplifícase ao máximo o icono de persoa, ao constar duns simples trazos, de corte xeométrico, que representan extremidades e cabeza. Enténdese que o cuarto de baño está adaptado xa que se introduce no picto a unha persoa con mobilidade reducida -simbolizada pola cadeira de rodas-. O feito de mostrar máis dun elemento propio do cuarto de baño (ademais do WC pode verse unha ducha) fai entender que se trata dese espazo e non dun simple aseo -onde se vería simplemente o WC-.
-Multisensorial e psicosocial.
Un nome composto e complexo como o da sala multisensiorial e psicosocial necesita un apoio visual que aproxime a súa función á persoa que intenta orientarse polo centro. Así, móstranse tres dos elementos dos que dispón a sala -tubo de burbullas, cama de auga e parque de bólas- para reforzar a idea de que se trata dunha sala na que se estimularán os sentidos.
-Terapia ocupacional.
Combina o descriptivo co simbólico, ao mostrar, á esquerda, á terapeuta, e á dereita un resumo das súas áreas de intervención. O pictograma pon de manifesto que a persoa é a que guía a actividade porque é máis grande e sinala o conxunto de actividades que comprende a terapia ocupacional, todas elas relacionadas coa vida diaria. As actividades son a alimentación, a autonomía -ao camiñar soa- e a lectura -relacionada co lecer-.